Jerzy KrotoskiJak już wcześniej pisałem w Przewodniku po dziedziczeniu, spadkodawca może w dowolny sposób rozrządzić swoim majątkiem. Testament ma w polskim systemie prawa pierwszeństwo przed dziedziczeniem według porządku ustawowego. Nierzadko i z różnych, życiowych przyczyn zdarza się jednak, że w ten sposób pominięci zostają np. członkowie najbliższej rodziny. Ustawodawca chcąc zapewnić tym osobom pewnego rodzaju ochronę, przyznał uprawnionym do dziedziczenia ustawowego możliwość żądania od spadkobierców testamentowych zachowku, czyli określonej części wartości majątku spadkodawcy. 
To z kolei może oznaczać, że o ile sprawy te nie zostaną wzięte pod uwagę już teraz, po Twojej śmierci bliskie Ci osoby będą narażone na spory sądowe o zachowek.
Komu przysługuje zachowek?
Zachowek przysługuje dzieciom, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy ustawy, gdyby nie został sporządzony testament. W pierwszej kolejności zachowek przysługuje dzieciom spadkodawcy, dopiero w dalszej kolejności – gdy spadkodawca nie pozostawił dzieci albo nie miał małżonka – uprawnienie to będzie przysługiwało rodzicom. Zachowek przysługuje również wtedy, gdy z powodu braku testamentu, doszło do dziedziczenia ustawowego, jednak okazuje się, że nie ma żadnego majątku do podziału, ponieważ spadkodawca za życia rozdysponował nim na rzecz innych osób. Najczęściej chodzi o sytuację, w której spadkodawca postanowił znaczną część majątku (np. nieruchomość) przekazać jednemu z dzieci. Wówczas taka osoba z kręgu ustawowego dziedziczenia, która będzie przez to pokrzywdzona, ma prawo do żądania zachowku. Co ciekawe, żąda go od osób, na rzecz których spadkodawca dokonał przysporzeń za życia czyli na przykład od rodzeństwa, które taką darowiznę otrzymało.
Ile wynosi zachowek?
Wysokość zachowku wynosi 2/3 wartości tego, co dana osoba otrzymałaby, gdyby dziedziczenie odbywało się na zasadach ustawowych – jeżeli mowa jest o osobie trwale niezdolnej do pracy albo jeżeli jest małoletnim dzieckiem. ½ wartości tego udziału przysługiwać będzie w pozostałych przypadkach. Obliczanie wysokości udziału spadkowego może nie okazać się łatwe. Może się niestety wiązać z uwzględnieniem szeregu okoliczności m.in. związanych z odrzuceniem spadku, zrzeczeniem się go czy uznaniem za niegodnego dziedziczenia.
Kiedy można wystąpić o zachowek?
Osoba, której należy się zachowek może wystąpić z takim roszczeniem do Sądu. Jeśli ona sama lub jej dziecko otrzymała darowiznę za życia spadkodawcy, np. biżuterię, sumę pieniężną, czy też samochód, wówczas zalicza się ją na poczet zachowku. Przy obliczaniu zachowku nie bierze się pod uwagę drobnych darowizn, zwyczajowo przyjętych np. prezentów z okazji ukończenia szkoły czy urodzin, ale także darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięć lat od śmierci spadkodawcy. W sytuacji gdy uprawnionym do zachowku jest małżonek, nie bierze się pod uwagę darowizn dokonanych przed zawarciem małżeństwa. Jeżeli uprawnionym z tytułu zachowku jest dziecko spadkodawcy, wtedy ponadprzeciętne w danym środowisku koszty wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego zalicza się na należny mu zachowek. Przedawnienie roszczeń uprawnionych do zachowku następuje z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Do kogo zwrócić się o zapłatę zachowku?
Zobowiązani do zapłaty zachowku są solidarnie wszyscy współspadkobiercy, a w dalszej kolejności zapisobiercy i obdarowani. Należy pamiętać, że odpowiedzialność spadkobiercy za zapłatę zachowku ogranicza się do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek, jeśli takowy by mu przysługiwał.
Kiedy zachowek się nie należy?
Pominięcie przez spadkodawcę w treści testamentu, które rodzi roszczenie o zapłatę zachowku, to tak zwany testament negatywny. W takiej sytuacji zachowek się może należeć. Należy to jednak odróżnić od wydziedziczenia, które skutkuje pozbawieniem prawa do zachowku. Jest to zapis w testamencie, w którym spadkodawca wyraźnie zaznacza, że konkretnego spadkobiercę chce pozbawić prawa do zachowku z określonych, ważnych powodów. Może to być na przykład uporczywe nie dopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych przez taką osobę.
Żądanie zapłaty zachowku od spadkobierców przez najbliższą rodzinę spadkodawcy niekiedy jest jedyną możliwością. Osoby, które odziedziczyły majątek powinny zdawać sobie sprawę z tego, że uprawniony do zachowku zwróci się do nich o swoją część spadku. Gdy w grę wchodzi majątek firmy, może to prowadzić do zachwiania równowagi finansowej.
O wydziedziczeniu będę pisał na blogu później.
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }